Verslag  over  de  PUM-missie  van Jaap Albregtse naar  een visgroothandel  in  Addis Abeba en naar de Eco-Hub

van de organisatie Hoarec in de omgeving van Gambela in  Ethiopië.

 

Doelstelling: Fish Produktion en Marketing Enterprise adviseren bij noodzakelijke reparaties en vernieuwingen aan koel- en vriesinstallaties. Tevens het doen van testen naar de water-kwaliteit op Lake Ziway en Lake Langa-no i.v.m. jaar na jaar teruglopende visvangsten.  En assisteren bij het graven van een visvijver t.b.v. viskweek op de Eco Hub.

 

Na een vlotte reis vanaf Brussel via Addis Abeba werd ik in Gambela afgehaald op het vliegveld door Iris van der Meer van de organisatie Hoarec. Hoarec staat voor Horn of Africa Regional Environment Centre & Network heeft als o.a. als doelstelling duurzaam landschapsbeheer. Nog op de dag van aankomst kennis gemaakt met een aantal mensen van Hoarec en ook nog een kijkje genomen op de Eco Hub om een geschikte plaats te zoeken voor de aanleg van een visvijver. We bekeken ook de rivier de Doro op de plek waar men water oppompt voor bevloeiing van de tuinen. Op de boerderij bedrijft men perma cultuur en men houdt er ook bijen. Permacultuur is een vorm van landbouw die de omgeving zo veel mogelijk in stand houdt en men gebruikt alleen natuurlijke meststoffen. Nogal wat plaatsen waren ongeschikt voor een aanleg van een vijver door de aanwezigheid van grote stenen. Een min of meer geschikte plaats leek mij aan de rivierzijde van de permcultuur ook omdat men dan in de droge tijd wat groenteperken zou kunnen aanleggen aan de rivierzijde van de vijver door gebruik te maken van het restwater van de vijver. We besloten er eerst maar eens een nachtje over te slapen en de volgende dag verder te gaan.

Hoarec had een huisje op de compound van een kerkelijke organisatie geregeld wat voor Afrika best in orde was met een uitstekend werkende airco en goede bescherming tegen malariamuggen. De andere dag samen met de mensen van de Eco Hub een gat gegraven t.b.v. een waterretentietest en deze gevuld met water. Deze test is nodig om te kijken of de grond niet te veel water laat weg lekken. De andere dag de peilschaal afgelezen waardoor we de uitslag van deze test konden bepalen. Deze kwam uit op 2,5 mm daling per uur wat gewoon heel erg goed is. Er werd een bestek uitgezet waardoor uiteindelijk een vijver zal ontstaan van 12 meter breed en 20 meter lang. Door gebrek aan voorbereiding (geen gravers) kon er pas donderdag 1 December worden begonnen

met graven. De eerste dagen werden wel benut om alvast de vegetatie weg te halen. Voor de missie was één week uitgetrokken zodat in overleg met de mensen van Hoarec werd overwogen om er na mijn bezoek aan een visgroothandel in Addis Ababa nog een week aan te plakken om de vijver te helpen afmaken. Het graafwerk zou dan gedurende mijn afwezigheid doorgaan. Een en ander is dus geregeld na toestemming van de Project Officer bij PUM en met hulp van de lokale vertegenwoordiger. Het vluchtschema Addis Ababa werd aangepast en er werd een extra ticket Addis Ababa-Gambela aangeschaft om na de klus in de hoofdstad weer terug te keren naar Gambela.  Op 5/12/2016 naar Addis Ababa gevlogen waar ik op het vliegveld werd afgehaald door een taxi die me naar mijn hotel bracht op loopafstand van de groothandel in vis. In het hotel kennis gemaakt met mijn bestaande contact de heer Hailemarkos Eshete en de CEO van het visgroothandelsbedrijf de heer Mohammed. Omdat ik een voedselinfectie had opgelopen werd besloten om de andere dag verder te gaan.

 

Addis Abeba

 Addis Abeba is de hoofdstad van Ethiopië en telde in 2007  3.059.000 inwoners maar dat zouden er inmiddels 4.000.000 zijn. Opvallend is dat het ’s-morgens  aan de koele kant is in de hoofdstad , je hebt dan gewoon een jas nodig .Dit zal wel te maken hebben met het feit dat de stad op een hoogte ligt tussen de 2200 en 3000 meter zodat het ’s-nachts flink afkoelt. Het is de op 2 na hoogst gelegen hoofdstad ter wereld na La Paz (Bolivia) en Quito (Ecuador)  Verder is het hele drukke stad wat betreft autoverkeer wat dan net als bij ons geregeld vast komt te zitten. Ik zag ook een nieuwe tramlijn in Addis Abeba en kwam ook langs een nieuw tracé voor de spoorverbinding Addis Abeba-Djibouti aangelegd door Chinese ondernemingen en met in Chinese stijl uitgevoerde stations. Verder was er in de hoofdstad heel veel handel op straat van vroeg in de morgen tot laat in de avond met alles wat je kan verwachten in een Afrikaanse hoofdstad. En ook altijd heel veel mensen op straat. Ook veel hotels en restaurants waar er nog steeds meer van komen. En men heeft een ringweg rondom de stad met uitvalswegen naar andere steden in Ethiopië. Op de ringweg heeft men richtingborden maar wat verder van de stad af dus geen enkele dat kan best eens lastig zijn. Het is vroeg donker en op de terugweg van Lake Langano naar Addis Ababa hebben we dus een uurtje rondgereden zonder dat we ook maar een kilometer korter bij Addis Abeba kwamen. 

 

Dinsdag 6/12/2016

Uitgebreid kennis gemaakt met een flink aantal personen o.a. ook met de heren Hassien en Menu Bade bestuurders van de holding waartoe het bedrijf samen met nog 5 andere bedrijven behoort. In een rondleiding over het bedrijf werden mij de verschillende werklocaties getoond en de problemen waar het bedrijf thans mee zit. Het bedrijf handelt in diepgevroren visfilet die het betrekt van wild gevangen vis afkomstig van de grote  Ethiopische meren en deze wordt voornamelijk afgezet in de hoofdstad. Het bedrijf heeft zelf ook enkele visserijbedrijven waarvan de vis ook binnen de eigen groothandel wordt verhandeld. De vis wordt lokaal gefileerd en diepgevroren en vervolgens naar de locatie getransporteerd in Addis Ababa welke fungeert als distributiecentrum. Grof gezegd verhandeld men slechts 2 soorten vis en dat betreft Nijlbaars en Tilapia. Ook heeft het bedrijf 9 viswinkels in  Addis Ababa

 om  klanten in de hoofdstad te bedienen. Het bedrijf zit op een eigen terrein waarvan minder dan de helft gebruikt wordt, er is dus ruimte voor uitbreiding richting de toekomst. Het bedrijf heeft te maken met achterstallig onderhoud waardoor een  aantal vriescellen niet functioneren. Men probeert met eigen personeel van 2 compressoren er dan weer één draaiend te krijgen wat volgens mij niet werkt en ook niet lukt. Verder hebben ze contact met de Nederlandse Ambassade en ook hadden ze ook een uitgebreid  business plan laten opstellen. In de loop van de missie een rapport opgesteld van de problemen en hoe deze op te lossen. We zijn ook een dag per auto naar Lake Ziway en Lake Langano

geweest om daar het water te testen omdat de vangsten daar jaar na jaar afnemen en op Lake Langano word de wildvang Tilapia niet zwaarder dan 150 gram. De tocht naar de meren zuidwaarts van Addis Ababa was een hele belevenis met veel autoverkeer maar ook heel veel dieren op de weg zoals koeien, ezels, geiten en kamelen en natuurlijk ook mensen. In de buurt van Ziway kwamen we ook langs kilometerslange rozenkwekerijen. En richtingborden zijn er gewoon niet zodat je het zelf maar moet uitzoeken welke kant je op moet.  Gevraagd hoeveel de vangstafname dan wel is moet men het antwoord schuldig blijven omdat er  geen aanvoergegevens worden bijgehouden.  Er is dus ook geen beheerplan voor de verschillende meren en de diverse vissoorten wat toch wel als een tekort moet worden beschouwd. Eerst werd het Lake Ziway bezocht waar we met behulp van een boot ook midden op het meer het water konden testen. Opvallend, naast de gelig-bruine kleur  is de hoge Ph-waarde van

8,67 en de vrij lage temperatuur van 20 graden Celsius voor de middag. Het water op Lake Langano had dezelfde kleur maar ook een nog hogere Ph-waarde van 9,21 bij een temperatuur van 22,9 Celsius in de namiddag. Reden voor deze hoge Ph zou kunnen zijn op dwarreling van de bodem van mineralen maar ook eventueel toevoer van water van vulka-nische oorsprong. Twee aardbevingen hadden hun epicentrum bij het meer in 1906 (6,9 Richterschaal) en in 1982 (6,2 Richterschaal) Bij de aardbeving van 1906 ontstond een 25-30 meter hoge geyser op Edo Laki Island die in de periode 1966-1970 veranderde in een heetwaterbron tevens bewijs dat er water van vulkanische oorsprong in het meer stroomt .Ook heeft het water een hoog zwavelgehalte.(bron Wikepedia). Water van vulkanische oorsprong heeft de

eigenschap vaak nogal basisch te zijn wat de hoge   Ph waarde verklaart. Problemen op beide meren zijn niet nieuw, op 26 Augustus 2004  werd een volledig visverbod uitgevaardigd wegens uitputting van de visstand daar waar ze daarvoor voor 90% in de behoefte aan vis in Addis Ababa konden voldoen. En voor Lake Ziway werd tot 2003 een visvangst gemeld van 2454 ton wat aangeeft dat er toen toch wel enige vorm van vangstregistratie geweest moet zijn.  In perioden van afnemende regenval zal de Ph op hoog niveau blijven en mogelijk zelfs nog hoger worden wat als nadelig kan worden beschouwd voor de visstand.  Ook hier zijn geen exacte gegevens over de aanvoer van vis maar gegevens over de regenval jaar na jaar zijn misschien nog wel te achterhalen.  De metingen die we gedaan hebben betreffen slechts één meting en zijn dus zwaar onvoldoende om wat voor conclusies dan ook hieraan te verbinden. Wil men de zaken serieuzer aan pakken om oorzaken aan te geven omtrent de achteruitgang van de visstand dan zal men b.v. wekelijks metingen moeten doen en dat het jaar rond. En gegevens bijhouden over de

visaanvoer zou ook  wel nuttig zijn, nu is het gewoon toch gissen hoeveel er minder dan wel meer wordt aangevoerd. En trachten te achterhalen of er in het verleden al eens metingen gedaan zijn ,dan kan men vergelijken of er een toe dan wel een afname is van de Ph en andere waarden Tijdens de missie werd mij alle medewerking verleend door de mensen van het bedrijf en werd op alle soms moeilijke vragen naar behoren antwoord gegeven. Ik kreeg op de laatste dag van mijn verblijf ook nog een fraai houten model van een rotskerk uit het noorden van Ethiopië als dank voor de bewezen diensten.

 

 

Gambela  Ethiopië

Gambela ligt in het westen van Ethiopië aan de rivier de Baro waarover binnen de stadsgrenzen  een brug ligt. Omdat Gambela dicht bij Zuid Soedan ligt waar oorlog en hongersnood heersen heeft het gebied ook te maken met vluchtelingen uit dit buurland. In het gebied Gambela zelf zijn tussen de verschillende bevolkingsgroepen ook onderliggende spanningen die zomaar van de ene op de andere dag de kop kunnen opsteken. In de stad zelf is het overdag een drukte van belang met heel veel driewielige taxi’s en voor allerlei vrachtvervoer worden ezelskarren aangewend. Vooral voor het vervoer van drinkwater zijn de ezelskarren het belangrijkste vervoermiddel. Verder zag ik in de stad ook nieuwbouw met verschillende verdiepingen. Ook  heel veel winkeltjes waar van alles te koop is en kleine cafeetjes waar je koffie en bier kan krijgen. Er is best wel veel te koop maar doordat iedereen van alles verkoopt moet je wel even zoeken. Toeval of niet in het Kerstnummer van Visserijnieuws las ik na thuiskomst een artikel over Jurie van den Berg een bekende Urker visser. Hij was samen met Lub Korf en Evert Brands in 1985 al eens aan de Baro Rivier in Gambela geweest om de mensen op weg te helpen en te leren met netten te vissen. Dat was toen succesvol maar nu heb ik daar helemaal geen netten gezien om wat voor reden dan ook. Er is in Gambela ook geen netwerk te koop volgens de lokale mensen. Dus dan gaat opgedane kennis natuurlijk weer verloren.

Op zondag 11 December dus weer teruggevlogen naar Gambela om het werk aan de vijver  bij Hoarec af te maken. Tijdens mijn afwezigheid was er flink werk verzet maar er waren ook problemen met plaatselijk heel erg harde stukken in de ondergrond van de vijver, deels hebben we die laten zitten door de vis-put op een andere plaats te creëren. Gewoon aanpassen dus aan de mogelijkheden en onmogelijkheden. Het contract met de vijvergravers liep af op dinsdag 13 December waardoor deze op een enkeling na niet meer terugkeerden in de volgende dagen. Erbarmelijk was de kwaliteit van de schoppen waarmee deze mensen hun werk moesten doen. Ook op de boerderij zelf was ook nauwelijks

goed eenvoudig tuingereedschap. Deze schoppen kosten lokaal 70 ETB wat ongeveer 2,80 euro is maar er schijnen in Ethiopië gewoon geen betere te krijgen te zijn.  In samenwerking met eigen mensen van de Eco Hub werd de vijver verder afgemaakt en de dijkjes wat meer in model gebracht. Op vrijdag  16 December werd het eerste water in de vijver gelaten en dat werd de volgende dag voortgezet. Met de mensen van de Eco Hub afgesproken dat ze met hulp op afstand verder zullen worden geholpen met de introductie van de viskweek. Men zou eerst een langere slang willen aanschaffen om de vijver te vullen. Jonge vis om uit te zetten in de vijver wil men betrekken van vissers bij de Abobo Dam op 2 uur

rijden van Gambela. Verder is er ook uitleg gegeven over de verschillende soorten tests waarmee de waterkwaliteit kan worden beoordeeld. Ook zal men de dijkjes van de vijver aan de buitenkant bekleden met rivierklei zodat die kunnen worden benut om groente te telen.  Ik heb ook nog wat papieren handleidingen achtergelaten over vijveraanleg, over het kweken van vis en hoe een  visvijver te onderhouden. Papieren handleidingen heb je altijd nodig in Afrika omdat computers en internet wel  op de kantoren aanwezig zijn maar in het buitengebied lang niet altijd. Al met al moet er nog heel wat gebeuren voor er kweekvis in de vijver rond zwemt en de viskweek succesvol maken is denkelijk de moeilijkste opgaaf voor de komende tijd. Kreeg nog een mailtje van Okelo de aanstaande viskweker op de Eco Hub. Of ik toch vooral niet vergeet wat netwerk en grote vishaken op te sturen, ik had ze verteld over het stuk in het kerstnummer van Visserijnieuws. Het zal natuurlijk wel zo zijn dat de mensen In Gambela toch nog voor langere tijd vooral meer jager/visser zullen zijn dan boer/viskweker.

Verslag gemaakt in Breskens  4/1/2017,

 Jaap Albregtse E-mail = br43@zeelandnet.nl